Zeynep Tuba Kesitli
– Yıllardır nitelikli çocuk edebiyatı üzerine çalışmalar yapıyor, nitelikli çocuk kitabının özelliklerinden bahsederken de birkaç öge üzerinde duruyorsunuz. Bunlardan biri de kitabın çocuğa bir şey dayatmaması gerektiği. Çocuğa iletisini direkt olarak veren kitaplar neyi alıyor çocuğun elinden?
Çocuğa bir mevzuda dayatma yapmayan kitaplar sanatkarın elinden çıkan kitaplardır. Dayatma yapanlar ise bir eğitimcinin ya da çocuğun aklına inanmayan ya da güvenmeyen bir yetişkinin elinden çıkan kitaplardır. Bu kitaplar çocuğun düşünme, neden-sonuç bağlantısı kurma ya da mana oluşturma maharetini elinden alıyor diyebilirim. Bunun dışında kitabında dayatma yapan kişi “kendisi gibi” olan insanların fazla olması için çabalıyor demektir. Bu da çocuğun “farklı olma”, “farklı bakış açısı geliştirme” üzere özelliklerini elinden alıyor. Çocuk özgür düşünmelidir. Öncelikli amacı bir çıkarımda bulunması ya da bir mana yaratması değildir. Maksat olasılıklardır. Bu olasılıklarla çocuklar, yaşama hazırlanırlar. Okuyarak, konuşarak, dinleyerek, izleyerek, gözlemleyerek yaşantı oluşturan çocuk aslında bir birikim sürecindedir. Atacağı adımlarla hayatı daha manalı hâle getirecek olan birikim sürecinden bahsediyorum. Bunun için de olasılıkları ve hayatı olduğu üzere görebilmeleri kıymetlidir. Bunlarla birlikte bir çocuğun okuduğu metinde “bir üst akıl” olmamalıdır. Metin, çocuğa “şunu ol”, “şunu yap”, “şöyle düşün” ve “şu sonuca var” dememelidir. Kitap çocuğa bir taraf olma mecburiliği getirmemelidir. Hayattaki mevzular kitaplarda çocuklara fark ettirilir ya da gösterilir. Sonrasında mana çıkarmak çocuğun işi olmalıdır.
– Yeni kitabınız Bir Varlıkmış Bir Yoklukmuş’ta hayal kurma, keşfetme üzere kavramlar üzerinde duruyor, çocukları ömrün manası hakkında düşünmeye sevk ediyorsunuz. Çocuklar merak, hayal ve keşfetme konusunda yetişkinlerden çok daha becerikliler lakin ömrün manası üzerine baş yormak biz yetişkinler için dahi epey zorken çocukların dikkatini bu konuya çekmek, onların bizden çok daha bahadır ve yeniliğe açık olduğunu düşündüğünüzün bir göstergesi mi? Neler söylersiniz?
Çocuklar, yetişkinlerden daha gözü pek ya da yeniliğe daha mı açık bilmiyorum açıkçası. Zira bu, o kişinin yetişme kuralları ile bağlantılı ve bunun çocuk ya da yetişkin olmakla bir bağlantısı yok üzere. Yaşantılar, tecrübeler ve neden-sonuç münasebeti kurabilen bireyler, yaşı ve rolü ne olursa olsun hayattaki an’lara ya da çatışmalara baş yorar bence. Ben ülkemizin “estetik yetişkinlere” gereksinimi olduğunu düşünüyorum. Kendini ve haklarını bilen, etrafına karşı hassas olan yetişkinler daha çok olmalı. Münasebetiyle çocuklarımızın şimdiki yaşantıları daha da ehemmiyet arz ediyor gelecek için. Çocuklar elbette ki hayatı yordayabilir, yaşadıklarından manalar çıkarabilir ve bir sonraki süreci çıkardıkları o manalara nazaran tekrar yapılandırabilir. Bir Varlıkmış Bir Yoklukmuş’ta çocukların hayatı kavramaları gerektiğini değil; ömrü nasıl kavrayabileceklerine dair olasılıklar sunmak istedim. Bunun içinde duyulara ve yaşantılara çok değer veririm. Çocuklar, çocuksu hâllerinden uzaklaşmadan kendi yaşantılarına dikkat ederek hayatı kavrayabilir ve kendilerini bir sonraki yaşantıya hazırlayabilirler. Bu onların “estetik yetişkin” olma sürecindeki kıymetli adımlarından bir adedidir bana nazaran.
– Sizin severek okuduğunuz kitaplar neler?
Ben, toplumsal meselelerin olduğu kitapları okumayı seviyorum. Toplumsal hassaslığın biraz da buradan geçtiğine inanıyorum zira. Yani toplumsal sıkıntıların sanatla söz edilmesinden bahsediyorum. Bunun yanında bireyin dünyasında dönen, kendine yönelik farkındalıklarını geliştirdiği, kendi dünyasını ve çatışmalarını anlatan kitapları seviyorum. Son periyotta Bir Çeşit Kıvılcım, Gölge, Olabildiğince Keyifli üzere kitapları severek okudum diyebilirim.
