Tarihteki birinci karavanla ilgili birçok rivayet var. En eski karavanların 15’inci yüzyıldan itibaren mal taşıma aracı olarak kullanıldığı sav edilse de bu mevzuda çok bilgi yok. Hatta İngiltere ve Fransa’da evsiz kölelerin taşınmasına yarayan otomobil vagonlar için birinci sefer “karavan” sözünün kullanıldığı söyleniyor. Karavanın turizm, seyahat ya da konaklama için kullanılması ise daha çok 1800’lü yıllara denk geliyor. Birinci karavanın 1830 yılında, ünlü sirk sahiplerinden Antoine Franconi isteği üzerine Paris’te yapıldığı belirtiliyor. 19’uncu yüzyılın sonlarına hakikat sirk çalışanları ve gezgin tiyatrocular ortasında süratle yayılan karavanların seyahat için kullanılması için de çok fazla beklenmeyecektir.
PİYANOLU, ŞAMDANLI BİRİNCİ KARAVAN
Sir Samuel White Baker ve eşi, Londra’dan aldıkları çingene otomobilini karavan hâline getirerek Kıbrıs’a gitmiş ve 28 Ocak 1879 yılında Larnaka’dan yola çıkarak tüm Kıbrıs’ı gezmişler. Birinci karavan planlarını ise Viktorya Periyodu muharriri ve eski Kraliyet Donanma Cerrahı Dr. William Gordon Stables çizmiş. Tabibin 1885 yılında akçaağaçtan Bristol Wagon Works Company’e inşa ettirdiği karavanın tartısı iki ton imiş. Büyük Britanya’yı köpeğiyle dolaşan Stables, geçtiği kasaba ve köylerdeki sakinlerin hem heyecanı hem de tasasıyla karşılaşmış. İçinde yemek odasından mutfağa, piyanosundan şifonyere, gümüş şamdanlarından müzik dolabına kadar her şeyin bulunduğu bu karavanın bir de ismi varmış: “The Wanderer”…
İLK ÜRETİCİLER
Otomobil dalının gelişmesiyle de çekme aracına muhtaçlık duymadan seyahat edilen “motokaravan”lar üretilmeye başlanmış. Dünyadaki birinci karavan üreticisi olarak Grosvenor Caravans isimli şirketin ismi geçiyor. 1919 yılında İngiltere’nin Chelsea kentinde kurulan bu şirket, eski tren vagonlarını satın alarak, birinci seri karavanları üretmeye başlamış. Lakin bu mevzuda da rivayet çok… Bir argümana nazaran; motorlu icat edilen birinci karavan aracı, 1897 yılında Paris kentinde Jeantaud tarafından, o dönemki Rus Çarı’nın amcası olan Prens Oldenburg için yapılmış. Otuz beygir gücüne sahip olan De Dion markası buhar motoru ile hareket ettirilebilen ve on metrelik bu karavan, bir saat içerisinde ortalama otuz kilometre kadar sürat yapabiliyormuş.
Bir başka teze nazaran ise tekrar 1919 yılında Birmingham’da kurulan Eccles isminde bir şirketin sahibi olan Bill Riley, birinci prototip karavanı tasarlamış ve 1922’de fuarlarda sergiledikten sonra birinci karavan siparişini Dowager Kontesi olmuş. Giderek talepler artmaya başlayınca da fabrika yetersiz kalmış ve ek üretim tesisleriyle farklı karavan modelleri üretilmeye başlamış.
ARTAN KARAVANLAR MI, KARAVANINI SATANLAR MI?
İkinci Dünya Savaşı ile gerileyen karavan dalı, savaştan sonra âdeta patlama yaşamış. 1960’lı ve 1970’li yıllarda ise karavan artık çok daha geniş kitlelerce kullanılarak, ömür biçimi olarak benimsenmeye başlamış. Türkiye’de yaşayanların ya yurt dışı seyahatlerinde ya da ülkeye gelen turistlerle birinci sefer tanıştığı karavanlar, artık ziyadesiyle yaygın bir hâle geldi. Beş-on sene evvel tek tük gördüğümüz karavanların sayısı, bilhassa pandemiyle birlikte inanılmaz derecede arttı. Hem karavan üreten ya da araçları karavana çeviren firmaların sayısı hem de kendi karavanını üreten gezginlerin sayısı hayli fazla. Gerçi “gezginler” dedik ancak son akaryakıt ve mazot artırımlarından sonra artan tek şey karavanlarını satanlar olmuş durumda. Araca ve içindeki materyallere nazaran fiyatlar, milyonlarla ya da on binlerle tabir ediliyor.
KARAVAN TÜRLERİ
Karavanlar, “çekme karavan” ve “motokaravan” olarak ikiye ayrılıyor. Daha çok uzun müddetli konaklamalarda ya da imar yasağı olan bölgelerde tercih edilen çekme karavanlar, en kolay olarak “bir cazibeli aracın ardına bağlanarak çekilen römork halindeki karavanlar” olarak tanımlanabilir. Bu tıp karavanları çekebilmek için karavanın büyüklüğüne nazaran uygun güçteki araçlara gereksiniminiz var. Türkiye’de çekme karavanlar 750 kilogramdan hafif ve 750 kilogramdan ağır olarak iki sınıfa ayrılıyor. Birinci küme karavanlar, ruhsatsız; ikinci küme karavanlar ise ruhsatla karayollarında kullanılabiliyor.
Motokaravanlar ise kendi kendine hareket edebilen araçlar. İç nizamı öbür çekme karavanlar üzere yaşamaya elverişli olarak tasarlanan kendinden motorlu taşıtlar, kapalı kasa panelvanların içine, kamyonetlerin gerisine, özel yapılan kasa içine ya da otobüs kasalarının içine tasarlanabiliyor.
YASAKLAR…
Ancak evvelden çok fazla kurala bağlı kalmadan “hareket hâlindeki özgürlük” olarak görülen karavanlar, sayılarının artmasıyla birlikte artık pek de özgür değil. Pandemiyle birlikte artan karavan sayısı, yasaklamaları da beraberinde getirmeye başladı. Bilhassa güney kıyılarında tam bir karavan çılgınlığı yaşanıyor. Karavanlar nedeniyle araçlar park edecek yer bulamazken bu karavanların günlük olarak konaklama için kiraya verilmesi yansıları daha da artırıyor. Örneğin, Antalya’nın dünyaca ünlü Konyaaltı Plajı… Antalya Büyükşehir Belediyesi meclis kararıyla yeni karavan park alanı oluşturulması ve kıyıda karavan parklarına yasak getirilmesi planlanıyor.
Bu mevzuda en önemli yasak Çeşme Kaymakamlığı’ndan geldi: Kamusal alanlarda, plajlarda, park ve bahçelerde, çadır kurmak ve karavan park etmek yasaklandı. Türkiye’deki vilayetlerin ya da ilçelerin bu mevzularda yasakları çeşitlilik gösteriyor. Ancak gittiğiniz yerlerde şikâyet olması durumunda sorun yaşamanız büyük ihtimal. Tatilinizin zehir olmaması için, bütçenize nazaran kamp alanlarını tercih edebilir ya da biraz daha gözlerden uzak yerlerde aracınızı park edebilirsiniz. Elbette önerdiğimiz ikinci ihtimal durumunda da girişi yasak olan ormanlara ve elbette etraf paklığına dikkat etmek kıymetli. Türkiye’de karavancılara karşı yükselen reaksiyona, çevreyi kirli bırakarak katkıda bulunmazsanız âlâ olur.
KAMP VE KARAVAN ROTALARI
Türkiye’de kampçıların ve karavancıların bir de derneği bulunuyor. Karavan mevzuatlarına, son gelişmelere ya da seyahat notlarına www.kampkaravan.org.tr adresinden ulaşabilirsiniz. Son bir haber de daha evvel motosiklet şoförleri için “Macera Rehberi” isimli kitap çıkaran Erkin Yeşil, “Kamp ve Karavan Rotaları” isimli yeni bir kitap yazdı.
KİTABI ALMAK İÇİN